OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal etkileşim, iletişim ve davranış alanlarındaki güçlüklerle karakterize edilen nörogelişimsel bir durumdur. "Spektrum" terimi, otizmin farklı bireylerde çok çeşitli şekillerde ve şiddetlerde kendini gösterdiğini ifade eder. Otizm spektrumundaki bireylerin deneyimleri, becerileri ve destek ihtiyaçları büyük ölçüde farklılık gösterebilir.

Otizm Belirtileri

Otizmin belirtileri genellikle 3 temel alanda toplanır:

1. Sosyal İletişim ve Etkileşimde Zorluklar:

   • Göz Teması Kuramama: Birçok otizmli birey göz teması kurmakta zorlanabilir. Bu, sosyal iletişimde bir engel olabilir.
   • Sosyal İpuçlarını Anlamada Güçlük: Otizmli bireyler, insanların duygularını veya beden dilini anlamakta zorluk yaşayabilirler. Örneğin, birinin üzüldüğünü yüz ifadesinden anlamakta güçlük çekebilirler.
   • Empati ve Karşılıklı İletişim Eksikliği: Empatiyi anlama ve duygusal reaksiyon gösterme becerileri sınırlı olabilir. Bu da sosyal ilişkilerin kurulmasını zorlaştırabilir.

2. Tekrarlayan Davranışlar ve Sınırlı İlgi Alanları:

   • Tekrarlayan Hareketler: Otizmli bireyler genellikle kendilerini sakinleştirmek ya da stresli hissettiklerinde aynı hareketi tekrar tekrar yapabilirler. Buna "stimming" adı verilir ve el çırpma, parmak şıklatma veya dönme gibi hareketler görülebilir.
   • Rutinlere Sıkı Sıkıya Bağlılık: Günlük rutinin küçük bir değişikliği bile otizmli bireyde büyük bir rahatsızlık veya stres yaratabilir. Bu bireyler genellikle değişikliklere karşı oldukça dirençli olabilirler.
   • Sınırlı veya Yoğun İlgi Alanları: Otizmli bireyler belirli konulara aşırı ilgi gösterebilirler. Örneğin, belirli bir tarih aralığı, haritalar, trenler veya belirli bir karakter hakkında takıntılı hale gelebilirler.

3. Duyusal Hassasiyetler:

   • Otizmli bireyler çevresel duyusal uyaranlara (ışık, ses, koku, dokunma gibi) karşı aşırı hassas olabilirler. Bazıları yüksek seslerden veya parlak ışıktan rahatsız olabilir, diğerleri ise bazı dokulara veya yiyeceklerin tadına karşı aşırı hassasiyet gösterebilirler.
   • Bununla birlikte bazı bireyler duyusal uyarıcılara tepkisiz kalabilir. Örneğin, yüksek bir sese tepki vermeyebilir ya da acıya karşı daha az duyarlılık gösterebilirler.

Otizmin Sebepleri

Otizmin kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, araştırmalar otizmin hem genetik hem de çevresel faktörlerin bir kombinasyonu sonucu ortaya çıkabileceğini göstermektedir:

• Genetik Faktörler: Otizmli bireylerin ailelerinde otizm veya otizm spektrumunda olan başka bireylerin bulunma olasılığı yüksektir. Farklı gen mutasyonları otizm gelişiminde rol oynayabilir.
• Çevresel Faktörler: Doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası çevresel etkilerin (örneğin, doğum komplikasyonları, düşük doğum ağırlığı) otizm riskini artırabileceği düşünülmektedir.

Erken Tanı ve Müdahalenin Önemi

Otizm belirtileri genellikle yaşamın ilk birkaç yılında fark edilmeye başlanır. Erken tanı, bireyin hayatı boyunca daha iyi bir sosyal, dilsel ve davranışsal gelişim gösterebilmesi için oldukça önemlidir. Erken müdahaleler şu şekilde olabilir:

• Davranışsal Terapiler: Uygulamalı Davranış Analizi (ABA) gibi tekniklerle otizmli çocukların iletişim ve sosyal becerileri geliştirilebilir. ABA, pekiştirme yöntemleri kullanarak bireylerin problemli davranışlarını azaltmayı ve pozitif davranışları güçlendirmeyi amaçlar.
• Konuşma Terapisi: Otizmli bireylerin dil ve iletişim becerilerini geliştirmek için konuşma terapisi çok faydalıdır. Bazı otizmli bireyler hiç konuşmazken, bazıları farklı düzeylerde dil becerileri geliştirebilir.
• Ergoterapi (Occupational Therapy): Bireylerin ince motor becerilerini geliştirmek, günlük yaşam becerilerini kazandırmak için ergoterapi uygulanabilir. Bu terapiler bireyin çevresel faktörlere daha iyi uyum sağlamasına da yardımcı olabilir.
• Duyusal Entegrasyon Terapisi: Duyusal hassasiyetleri olan bireylerin çevresel uyaranlara daha iyi uyum sağlaması için duyusal entegrasyon terapisi uygulanabilir.

Eğitim ve Bireysel Destek

Otizmli bireyler, bireyselleştirilmiş eğitim programlarına ihtiyaç duyarlar. Her birey farklı olduğu için, eğitim planları da bireysel ihtiyaçlara göre uyarlanmalıdır:

• Özel Eğitim: Otizmli bireylerin öğrenme stilleri genellikle farklıdır. Görsel, işitsel ya da dokunsal öğrenme teknikleri kullanılarak bireysel eğitim yöntemleri geliştirilir.
• Sosyal Beceriler Eğitimi: Sosyal etkileşim becerilerini geliştirmek için grup terapileri veya sosyal beceriler atölyeleri düzenlenebilir.
• Destekleyici Teknolojiler: İletişim zorluğu yaşayan otizmli bireyler için alternatif ve destekleyici iletişim teknolojileri (tablet uygulamaları, işaret dili vb.) kullanılabilir.

Ailelere Yönelik Destek

Otizm tanısı alan bireylerin aileleri için de çeşitli destek mekanizmaları önemlidir:

• Danışmanlık ve Rehberlik: Aileler, otizmle başa çıkma ve çocuklarına nasıl destek olabilecekleri konusunda rehberlik alabilirler. Psikolojik danışmanlık, ebeveynlere duygusal destek sağlar.
• Destek Grupları: Otizmli bireylerin aileleri için kurulan destek grupları, ailelerin birbirleriyle deneyimlerini paylaşmalarını ve toplumsal destek almalarını sağlar.

Toplum ve Farkındalık

Otizm spektrumundaki bireylerin toplum içinde daha iyi anlaşılması ve kabul görmesi büyük önem taşır. Toplumsal farkındalığın artırılması ve otizm hakkında eğitim verilmesi, otizmli bireylerin topluma daha iyi entegre olmalarını sağlar. Bu nedenle okullar, işyerleri ve diğer topluluklar otizm farkındalığı eğitimleri düzenleyebilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), bireylerin farklılıklarına saygı duymayı ve onlara bireyselleştirilmiş destek sunmayı gerektiren bir durumdur. Erken tanı ve müdahale, otizmli bireylerin sosyal, iletişimsel ve davranışsal gelişimlerinde önemli bir rol oynar. Eğitim, terapi ve toplumsal farkındalık çalışmaları sayesinde otizmli bireyler daha bağımsız, başarılı ve tatmin edici bir yaşam sürebilirler.

 

Otizm İçin Nereye Başvurulur?

Otizm belirtileri fark edildiğinde, ilk başvurulacak yer bir çocuk psikiyatristidir. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi polikliniği, bu konuda uzmanlaşmış doktorlarla otizm tanısını koyabilecek ve tedavi sürecini başlatabilecek en uygun bölümdür. Aile hekimi veya çocuk doktoru da yönlendirme yapabilir.

Hafif Otizm Belirtileri Nelerdir?

Hafif otizm (genellikle Asperger sendromu veya Yüksek Fonksiyonlu Otizm olarak da bilinir) belirtileri şunlar olabilir:

• Göz teması kurmada zorlanma
• Sosyal etkileşimlerde zorluk (örneğin, arkadaşlık kurmada veya sohbeti başlatmada ve sürdürmede zorlanma)
• Tekrarlayan hareketler veya rutinlere bağlılık
• Yoğun ve özel ilgi alanlarına sahip olma
• Dil ve konuşma gelişiminde hafif gecikmeler veya tuhaflıklar
• Duyusal hassasiyetler (yüksek seslere veya dokunmaya aşırı tepki gibi)

Kaç Çeşit Otizm Var?

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), farklı şiddet seviyelerinde ve çeşitlilik gösteren bir durumdur. Otizm şu şekilde sınıflandırılabilir:

• Klasik Otizm: Sosyal iletişim, dil ve davranışlarda belirgin bozukluklar.
• Asperger Sendromu: Dil ve bilişsel beceriler genellikle korunur, ancak sosyal etkileşimlerde zorluk ve tekrarlayan davranışlar görülür.
• Çocuklukta Dezintegratif Bozukluk: Normal gelişim gösteren çocukların 2-4 yaş arasında ani gelişim kaybı yaşaması.
• Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Atipik Otizm): Klasik otizm belirtilerinin bir kısmının bulunduğu ancak tam olarak kriterleri karşılamayan durumlar.

Otizm İçin Hangi Poliklinik?

Otizm şüphesi olan çocuklar için Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Polikliniği en doğru tercihtir. Psikiyatrist, otizm değerlendirmesi yaparak uygun tedavi ve terapi yöntemlerini planlayabilir. Ayrıca, bazı büyük hastanelerde ve özel merkezlerde Çocuk Nörolojisi bölümü de otizm tanısı ve tedavisinde yer alabilir.

Otizm Düzelir mi?

Otizm tam olarak “düzelmez” veya “iyileşmez,” çünkü ömür boyu süren bir spektrum bozukluğudur. Ancak erken teşhis ve doğru müdahalelerle (eğitim, terapi, davranışsal yaklaşımlar) bireyin iletişim, sosyal etkileşim ve günlük yaşam becerilerinde önemli gelişmeler sağlanabilir. Erken dönemde başlanan yoğun ve yapılandırılmış eğitim programları, çocuğun bağımsızlık seviyesini artırabilir ve yaşam kalitesini iyileştirebilir.