DAVRANIŞ PROBLEMİ NEDİR?

DAVRANIŞ PROBLEMİ NEDİR?

Davranış problemi, bireyin sosyal, akademik ya da kişisel yaşamında olumsuz sonuçlar doğuran, toplumsal normlara ve kurallara aykırı olan tutum ve davranışları ifade eder. Bu tür davranışlar, çevrelerindeki insanlar üzerinde rahatsızlık ya da olumsuz etkilere yol açabilir. Davranış problemleri çocuklar ve ergenlerde sıkça görülebilir ve doğru bir şekilde ele alınmadığında uzun vadeli sosyal ve psikolojik sorunlara yol açabilir.

Davranış Problemlerinin Özellikleri:

• Uygunsuz davranışlar: Çocuk ya da bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan, aşırı agresif, asi ya da başkalarına zarar verici davranışlar sergilemesi.
• Sürekli ve tekrarlayan sorunlar: Bir kez ortaya çıkan bir sorun değil, uzun süre devam eden ve belirli bir düzende görülen davranışlar.
• Sosyal ilişkilere zarar verme: Bu tür davranışlar, bireyin sosyal ilişkilerinde sorunlar yaşamasına ve sosyal uyumsuzluklara neden olabilir.
• Akademik başarısızlık: Özellikle çocuklarda, davranış problemleri, akademik başarıyı olumsuz yönde etkileyebilir ve öğrenme sürecini zorlaştırabilir.
• İçsel ve dışsal zorluklar: Davranış sorunları, bireyin kendisi üzerinde stres ve anksiyete yaratabileceği gibi, çevresindekiler üzerinde de baskı ve rahatsızlık yaratabilir.

Davranış Problemlerinin Belirtileri:

• Saldırganlık: Fiziksel ya da sözlü saldırganlık, başkalarına zarar verme ya da tehdit etme gibi davranışlar.
• İnatçılık ve Kurallara Karşı Gelme: Evde, okulda ya da toplum içinde koyulan kurallara sürekli karşı çıkma, uymama ve itaatsizlik.
• Yalan Söyleme: Sürekli ve amaçlı olarak yalan söyleme.
• Çalma: Başkalarına ait eşyaları izinsiz alma veya çalma davranışı.
• Sosyal İzolasyon: Diğer bireylerle iletişim kurmaktan kaçınma, yalnız kalmayı tercih etme ya da sosyal ilişkilerde zorluklar yaşama.
• Hırçınlık: Aniden öfkelenme, öfke nöbetleri geçirme ve duygusal kontrol sorunları.
• Empati Eksikliği: Başkalarının duygularını anlamada ve onlara uygun tepki vermede zorluk çekme.

Davranış Problemlerinin Nedenleri:

Davranış problemleri çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir ve bu nedenler genellikle bireyin biyolojik, çevresel ve psikolojik unsurlarıyla ilişkilidir:

1. Biyolojik Nedenler:

   • Genetik Yatkınlık: Davranış problemleri, aileden gelen genetik faktörlerle ilişkili olabilir. Aile geçmişinde benzer sorunlar olan bireylerde bu tür problemler daha sık görülebilir.
   • Nörolojik Faktörler: Beyin gelişimi ya da kimyasal dengesizlikler, özellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi sorunlara neden olabilir.
   • Sağlık Sorunları: Kronik hastalıklar, beslenme bozuklukları veya hormonal dengesizlikler de davranış sorunlarına yol açabilir.

2. Psikolojik Nedenler:

   • Travmatik Yaşantılar: Fiziksel ya da duygusal travmalar, aile içi şiddet, istismar veya boşanma gibi olumsuz yaşam deneyimleri, davranış problemlerine zemin hazırlayabilir.
   • Düşük Özsaygı: Kendine güven eksikliği olan bireyler, dış dünyaya karşı aşırı tepkiler vererek ya da saldırgan davranarak bu eksikliklerini örtmeye çalışabilirler.
   • Depresyon ve Anksiyete: İçsel stres, anksiyete ya da depresyon gibi duygusal bozukluklar, bireylerde sosyal uyumsuzluğa ve davranış bozukluklarına yol açabilir.

3. Çevresel Nedenler:

   • Aile Dinamikleri: Ebeveynlerin aşırı katı, cezalandırıcı ya da ilgisiz tutumları, çocuğun davranış problemleri geliştirmesine yol açabilir. Ayrıca, aile içi şiddet, çatışma ya da boşanma gibi aile içi zorluklar çocukların davranışlarını olumsuz etkileyebilir.
   • Arkadaş Çevresi: Uygunsuz sosyal çevre, bireyi olumsuz davranışlara yönlendirebilir. Örneğin, suça yönlendiren ya da kötü alışkanlıklar edindiren arkadaş grupları, bireyin olumsuz davranışlar sergilemesine neden olabilir.
   • Okul ve Toplum: Okulda yaşanan başarısızlıklar ya da öğretmen-öğrenci ilişkilerindeki sorunlar, bireyin özgüvenini zedeleyebilir ve davranış problemlerine yol açabilir.

Davranış Problemleri Türleri:

1. Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu (KOHB):

   • Özellikle çocuklarda görülen, sürekli olarak otorite figürlerine karşı çıkma, inatçılık ve başkalarına zarar vermeye yönelik davranışlarla kendini gösteren bir bozukluktur.

2. Davranım Bozukluğu (Conduct Disorder):

   • Fiziksel saldırganlık, yalan söyleme, çalma, kurallara uymama gibi daha ciddi davranış bozukluklarını içerir. Davranım bozukluğu olan bireyler genellikle sosyal uyumsuzluk gösterirler.

3. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB):

   • Dikkati sürdürmede güçlük, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren bir bozukluktur. DEHB olan çocuklar genellikle sabırsız, aceleci ve kontrolsüz davranışlar sergileyebilir.

Davranış Problemlerinin Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

Davranış problemlerinin tedavisi, bireyin ihtiyaçlarına göre şekillendirilir ve genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir.

1. Psikoterapi:

   • Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT, bireyin olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeye yönelik bir yaklaşımdır. Davranış problemleri olan bireylerin düşüncelerini ve duygularını anlamalarına ve bu sorunlarla başa çıkmalarına yardımcı olur.
   • Aile Terapisi: Aile içi ilişkilerin güçlendirilmesi ve ebeveynlerin çocukların davranışlarını daha iyi anlamalarını sağlamak amacıyla aile terapisi uygulanabilir.

2. Davranışsal Müdahale:

   • Olumlu davranışları pekiştirmek ve olumsuz davranışları azaltmak için kullanılan bir yöntemdir. Bu yaklaşımda, ödüller ve cezalar yoluyla bireyin istenen davranışları sergilemesi sağlanır.

3. Eğitimsel Destekler:

   • Okul ortamında özel eğitim destekleri sağlanarak, bireyin akademik ve sosyal becerilerinin geliştirilmesine yardımcı olunabilir. Bu destekler, bireyin öğrenme sürecine uyum sağlaması ve davranışlarını yönetmesi için önemlidir.

4. İlaç Tedavisi:

   • Davranış problemlerine eşlik eden dikkat eksikliği, hiperaktivite ya da anksiyete gibi durumlar için ilaç tedavisi önerilebilir. Ancak ilaç tedavisi genellikle terapilerle birlikte uygulanır ve sadece doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

5. Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi:

   • Bireylerin uygun sosyal davranışları öğrenmesi ve sosyal ilişkilerde daha uyumlu olmaları için sosyal beceri eğitimi verilebilir.

 

Davranış problemleri, bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyen, başkalarıyla olan ilişkilerini zorlaştıran ve akademik ya da sosyal başarısını engelleyebilen ciddi sorunlardır. Erken müdahale ve uygun tedavi yöntemleriyle bu sorunlar yönetilebilir ve bireyin topluma uyumu artırılabilir. Aile, okul ve uzmanların iş birliği ile bireyin davranışları üzerinde olumlu değişiklikler yaratmak mümkündür.